Рецензія на книгу Мигаля Чикивді «Порядный ґазда».

Про автора

У 2022. році пуд еґідов Общества про русинськый розвій (The Society for Rusyn Evolution) уйшла книжка Мигаля Чикивді из назвов «Порядный ґазда». Автор є молодым русинськым поетом, активным публіцистом, зберачом фольклора. Мигаль Чикивдя школованый як еколоґ, но у інформаційному просторі упознаваный бӯлше за свойыми етнолоґічными, культуролоґічными тай історичными начерками. Для нього є характерный інтерес и приязанӯсть до каждоденного живота и звычаю̄в русинӯв Боржавської долины, удкӯть сам походить. «Порядный ґазда» є тенденційна публікація у рамках бібліоґрафії автора, яка у собі синтезує його субєктивный и професіональный опыт.

Структура книгы

Што ся кывать умісту тай структуры роботы, она розділена на два блокы у пропорції приблизно 1:3. Першый ся называть «Ґаздӯвські начеркы» и складать ся из несистематизованых частин, кажда з якых описує тип домашньої роботы вадь ремесла. Туй не є конкретных хронолоґічных границь, а начеркы мавуть як історичный контекст («Русинськый промысел»), так и сучасный («Струча», «Зимні таланты»). Другый блок пуд назвов «Днешноє ґаздованя» упозирує ги ядро публікації и несе в собі основну ідею. Туй у хронолоґічнӯв послідовности описує ся рӯчный цикл натурального індивідуального ґаздованя у селови вирхньої Боржавы. Важно, ож ушитка інформація є актуальна на 2022. рӯк. Практично ушитку увагу автор концентрує на первинный сектор земледільства, авадь роботу у польови. Цикл начинать ся из «ярьованя», што є пудготовкōв землі и процесом посіва культур. Продовжує ся «копаньом», иншыми словами культиваційов. Піком сезона є збор урожая, котрый начинать ся «сінокосом», а кӯнчать ся «браньом» традиційных для русинӯв корнякӯв (крумплі, бурак), бобовых (пасуля) тай зерновых (тинґириця) культур. Пӯсля зачисткы поля бӯлшина роботы переносить ся «на обшаря» и зводить ся ид пудготовці до зимы. Вто в себе включать «лущіня пасулі», «ріхтованя дрыв» и так дале. У сю̄в части автор описує и процес дозираня за худобов. Апоґейом рӯчного цикла є забӯй свині, што розписано у окремӯв главі.

Хосен тай позитивні стороны

Так ги кажда друга книга, «Порядный ґазда» має свої силні и слабі бокы. Начнеме из позитивного. Нараз треба удзначити амбіцію Мигаля Чикивді перейти уд писаня фраґментарных начеркӯв до розсяглого системного текста на граници многых дисциплін. Из мого никаня, майбӯлшый хосен роботы полігать у задокументованьови актуального стану індивідуального ґаздованя у сучасному селови. Бисіда йде за блок «Днешньоє ґаздованя», котрый є до того добре структурованый хронолоґічно і тематично. Дуже хӯснавна ідея прикапчати практично до каждого робочого процеса ілюстративну фотоґрафію. Сим была досягнута ціль архівовати етноґрафію села, оживити текстовый матеріал. Из дрӯбных плюсӯв мож ся догадати за широкый спектр термінӯв, што ся хоснувуть у ґаздӯвстві. Тым самым публікація є укажчиком ґеоґрафічно локалізованої живої бисіды. Часточно у тексті было догаданоє понятя «модернізація».  Просліжує ся, ож оно є єдным из мотивӯв автора, хоть у книзі ото ся не розбирать. Хочу мотивовати Мигаля и дале углубляти ся у феномен модернізації, бо вто є ключ для порозуміня змін у обществі, зокрема и русинському.

Неґативні стороны тай хыбы

Типир до критикы. Першоє, из чим ся стыкать читач, ото назва и передслово, пӯсля котрых не каждый продовжить читати. Никавучи на широкый пудход до писаня книгы, хыбить конкретизація темы. Майліпше бы было додати пудназву, яка бы доповнила «комерційну назву» формальными рамками и характеризовала книгу. Так само у передслові кроме мотивації є добре сформульовати ціль роботы. Што ся кывать уміста, не зовсім кореспондувуть два блокы книгы. Так ги-м писав выше, блок «Днешноє ґаздованя» є прекрасным ядром роботы, кругом нього стройить ся вся структура. У сьому світлі тематично змішаный блок «Ґаздӯвські начеркы» не вписує ся. Так ги вступ на його місті бы паровав історичный контекст (як было до), наприклад, розширеный начерк «Русинськый промысел». А начеркы из сучасности у такому трафункови мож адаптовати у основный блок. Тым не менше, йсе лише варіант, як методолоґічно поліпшити структуру роботы, вчинити ї май інтуїтивнов для читача.

На дискусію

Кроме формальных заміток хочу щи провести невелику полеміку з ідеями книгы. Даже майіндивідуальный наш опыт проходить у якомусь контекстови, у системі. Черезмірна субєктивізація годна силно урізати широту кругозора, вадь нашої оцінкы процесӯв. Кідь мы говориме за ностальґію, треба глубоко проаналізовати, за чим именно мы ностальґуєме: за моделями ґаздованя, ци за соціальными и культурными ритуалами, котрі были для них характерні? Кідь мы говориме про пропаданя натурального земледільства у 2022. році, та треба ся розобрати, ци не быв щи недавньый высокый інтерес до індивідуального ґаздованя (даже собі на шкоду) спричиненый колективізаційов, дефіцитом у радянськый час и цінностнов інерційов пӯсля розпаду СРСР? Треба розрӯзняти хотіня усокотити продукт общественної травмы, якый силно уплынув на живӯт у русинському селі и соціально-культурні комунікації, котрі пропадавуть пуд тиском масової еміґрації, дезінтеґрації родины тай громады.

Сумаризація

У кӯнци треба вповісти, ож книга «Порядный ґазда» Мигаля Чикивді є бетярськов популярно-етнолоґічнов роботов. Никавучи на вто, ож публікація написана легков формов, мож ї рекомендовати широкому колови читачӯв. Ідеально пудходить так ги вступ у проблематику. Читачови, што ся орієнтує у темі, быв бы на хосен список рекомендованої літературы уд автора, но самоє читаня книгы тоже інтересноє. Перебачаву ся за остру критику вадь пролишені позитивні стороны книгы. На сьому хочу подяковати авторови тай редакторови за труд, вкладеный у книгу.