Recenzija na knyhu Myhalja Čykyvdi «Porjadnŷj gazda».

Pro avtora

U 2022. roci pud egidov Obščestva pro rusyns'kŷj rozvij (the Society for Rusyn Evolution) ujšla knyžka Myhalja Čykyvdi yz nazvov «Porjadnŷj gazda». Avtor je molodŷm rusyns'kŷm poetom, aktyvnŷm publicystom, zberačom fol'klora. Myhal' Čykyvdja školovanŷj jak ekolog, no u informacijnomu prostori upoznavanŷj bulše za svojŷmy etnologičnŷmy, kul'turologičnŷmy taj istoryčnŷmy načerkamy. Dlja n'oho je charakternŷj interes y pryjazanust' do každodennoho žyvota y zvŷčajūv rusynuv boržavs'koji dolynŷ, udkut' sam pochodyt'. «Porjadnŷj gazda» je tendencijna publikacija u ramkach bibliografiji avtora, jaka u sobi syntezuje joho subjektyvnŷj y profesional'nŷj opŷt.

Struktura knyhŷ

Što sja kŷvat' umistu taj strukturŷ robotŷ, ona rozdilena na dva blokŷ u proporciji pryblyzno 1:3. Peršŷj sja nazŷvat' «Gazduvs'ki načerkŷ» y skladat' sja yz nesystematyzovanŷch častyn, každa z jakŷch opysuje typ domašn'oji robotŷ vad' remesla. Tuj ne je konkretnŷch chronologičnŷch hranyc', a načerkŷ mavut' jak istoryčnŷj kontekst («Rusyns'kŷj promŷsel»), tak y sučasnŷj («Struča», «Zymni talantŷ»). Druhŷj blok pud nazvov «dnešnoje gazdovanja» upozyruje hy jadro publikaciji y nese v sobi osnovnu ideju. Tuj u chronologičnuv poslidovnosty opysuje sja ručnŷj cykl natural'noho indyvidual'noho gazdovanja u selovy vyrchn'oji boržavŷ. Važno, ož ušytka informacija je aktual'na na 2022. ruk. Praktyčno ušytku uvahu avtor koncentruje na pervynnŷj sektor zemledil'stva, avad' robotu u pol'ovy. Cykl načynat' sja yz «jar'ovanja», što je pudhotovkōv zemli y procesom posiva kul'tur. Prodovžuje sja «kopan'om», ynšŷmy slovamy kul'tyvacijov. Pikom sezona je zbor urožaja, kotrŷj načynat' sja «sinokosom», a kunčat' sja «bran'om» tradycijnŷch dlja rusynuv kornjakuv (krumpli, burak), bobovŷch (pasulja) taj zernovŷch (tyngyrycja) kul'tur. Puslja začystkŷ polja bulšyna robotŷ perenosyt' sja «na obšarja» y zvodyt' sja yd pudhotovci do zymŷ. Vto v sebe vključat' «luščinja pasuli», «richtovanja drŷv» y tak dale. U sjūv časty avtor opysuje y proces dozyranja za chudobov. Apogejom ručnoho cykla je zabuj svyni, što rozpysano u okremuv hlavi.

Chosen taj pozytyvni storonŷ

Tak hy každa druha knyha, «Porjadnŷj gazda» maje svoji sylni y slabi bokŷ. Načneme yz pozytyvnoho. Naraz treba udznačyty ambiciju Myhalja Čykyvdi perejty ud pysanja fragmentarnŷch načerkuv do rozsjahloho systemnoho teksta na hranycy mnohŷch dyscyplin. Yz moho nykanja, majbulšŷj chosen robotŷ polihat' u zadokumentovan'ovy aktual'noho stanu indyvidual'noho gazdovanja u sučasnomu selovy. Bysida jde za blok «Dnešn'oje gazdovanja», kotrŷj je do toho dobre strukturovanŷj chronologično i tematyčno. Duže chusnavna ideja prykapčaty praktyčno do každoho robočoho procesa iljustratyvnu fotografiju. Sym bŷla dosjahnuta cil' archivovaty etnografiju sela, ožyvyty tekstovŷj material. Yz drubnŷch pljusuv mož sja dohadaty za šyrokŷj spektr terminuv, što sja chosnuvut' u gazduvstvi. Tŷm samŷm publikacija je ukažčykom geografično lokalizovanoji žyvoji bysidŷ. Častočno u teksti bŷlo dohadanoje ponjatja «modernizacija». Prosližuje sja, ož ono je jednŷm yz motyvuv avtora, chot' u knyzi oto sja ne rozbyrat'. Choču motyvovaty myhalja y dale uhlubljaty sja u fenomen modernizaciji, bo vto je ključ dlja porozuminja zmin u obščestvi, zokrema y rusyns'komu.

Negatyvni storonŷ taj chŷbŷ

Typyr do krytykŷ. Peršoje, yz čym sja stŷkat' čytač, oto nazva y peredslovo, puslja kotrŷch ne každŷj prodovžyt' čytaty. Nykavučy na šyrokŷj pudchod do pysanja knyhŷ, chŷbyt' konkretyzacija temŷ. Majlipše bŷ bŷlo dodaty pudnazvu, jaka bŷ dopovnyla «komercijnu nazvu» formal'nŷmy ramkamy y charakteryzovala knyhu. Tak samo u peredslovi krome motyvaciji je dobre sformul'ovaty cil' robotŷ. Što sja kŷvat' umista, ne zovsim koresponduvut' dva blokŷ knyhŷ. Tak hy-m pysav vŷše, blok «Dnešnoje gazdovanja» je prekrasnŷm jadrom robotŷ, kruhom n'oho strojyt' sja vsja struktura. U s'omu svitli tematyčno zmišanŷj blok «Gazduvs'ki načerkŷ» ne vpysuje sja. Tak hy vstup na joho misti bŷ parovav istoryčnŷj kontekst (jak bŷlo do), napryklad, rozšyrenŷj načerk «Rusyns'kŷj promŷsel». A načerkŷ yz sučasnosty u takomu trafunkovy mož adaptovaty u osnovnŷj blok. Tŷm ne menše, jse lyše variant, jak metodologično polipšyty strukturu robotŷ, včynyty ji maj intujityvnov dlja čytača.

Na dyskusiju

Krome formal'nŷch zamitok choču ščy provesty nevelyku polemiku z idejamy knyhŷ. Daže majindyvidual'nŷj naš opŷt prochodyt' u jakomus' kontekstovy, u systemi. Čerezmirna subjektyvizacija hodna sylno urizaty šyrotu kruhozora, vad' našoji ocinkŷ procesuv. Kid' mŷ hovoryme za nostal'giju, treba hluboko proanalizovaty, za čym ymenno mŷ nostal'gujeme: za modeljamy gazdovanja, cy za social'nŷmy y kul'turnŷmy rytualamy, kotri bŷly dlja nych charakterni? Kid' mŷ hovoryme pro propadanja natural'noho zemledil'stva u 2022. roci, ta treba sja rozobraty, cy ne bŷv ščy nedavn'ŷj vŷsokŷj interes do indyvidual'noho gazdovanja (daže sobi na škodu) spryčynenŷj kolektyvizacijov, deficytom u radjans'kŷj čas y cinnostnov inercijov puslja rozpadu SRSR? Treba rozruznjaty chotinja usokotyty produkt obščestvennoji travmŷ, jakŷj sylno uplŷnuv na žyvut u rusyns'komu seli y social'no-kul'turni komunikaciji, kotri propadavut' pud tyskom masovoji emigraciji, dezintegraciji rodynŷ taj hromadŷ.

Sumaryzacija

U kuncy treba vpovisty, ož knyha «Porjadnŷj gazda» Myhalja Čykyvdi je betjars'kov populjarno-etnologičnov robotov. Nykavučy na vto, ož publikacija napysana lehkov formov, mož ji rekomendovaty šyrokomu kolovy čytačuv. Ideal'no pudchodyt' tak hy vstup u problematyku. Čytačovy, što sja orijentuje u temi, bŷv bŷ na chosen spysok rekomendovanoji literaturŷ ud avtora, no samoje čytanja knyhŷ tože interesnoje. Perebačavu sja za ostru krytyku vad' prolyšeni pozytyvni storonŷ knyhŷ. Na s'omu choču podjakovaty avtorovy taj redaktorovy za trud, vkladenŷj u knyhu.