Здоровю Вас! Як ся мате? Ци слышали сте дашто о лемківскім убраню? Не знам што там у Вас, але перше, што приходит мі на мысель, кой слышу выраз «лемківскє убраня», то є лемківска чуга. Признам ся, же чуга інтересує ня од давна, прецїн она (як і слово «лем») єст том «марком», яка выріжнат лемків медже другы люде.
Кой гварити о чузї, то она (зрімнано) дос добрі збадана, лем… завсе сут своі «нюансы». Як уж знате, моє коріня з Кіньского. Кіньской, як такой решта сел коло Сянока, положене юж на лемківскій «граници», за то гев не є дакых властивых лемківскых рыс. Приміром, тутейшы руснакы не знают слова «гварити» – наміст «гварити» кажут «гадати». Подібнї, не знают гев тїж слова «лем» – наміст него кажут «тілько» альбо «іно» / «ено» (вспільнокореневы з «лем» формы). Певен, Вы ся ту кус застановили, гыбы што то сут за єдны такы «лемкы», котры навет не знают слова «лем»?! Той властивой лемківской «маркы»?! Колиси на тім застановил і я 🙂 Власнї, тото підштурхнуло ня глядати інны рысы, якы бы не одколювали, а, наопак, лучыли підсяніцкі села з рештом Лемковины, і… зо смутком дізнал ся, же пілнічно-всхідны границї Лемковины сут барз мало збаданы. Ба та што… но-ле товды до працї! Збадайме, ци носили люде коло Сянока чугы?
Найперше посмотрийме што подає Роман Райнфус, знаный пільскый етноґраф. За п. Райнфусом, властива лемківска культура – культуром гірском, а як видиме з мапы ниже, питома культура підсяніцкых сел, хоцка не є властивом гірском культуром, але є культуром о безпосереднїх гірскых вплывах (штрефованя №2):
Отже, мыслю, маме дос добры підставы глядати гев «слїды» чугы – верхнёго убраня гірняків-лемків.
Продолжуючы, тот сам Роман Райнфус подає щы єдну мапу:
З той мапы, слїдом, видиме, же люде коло Сянока, в часї бадан п. Райнфуса, чуг не носили. Лем же постає нове зьвіданя – не носили чуг ниґда, а ци просто перестали іх носити?
Кой зас посмотриме на мапу, наш позір притягне чорна цятка далеко на пілночы, ген поза Сянік – №83. Чорна цятка (IV за лєґендом мапы) значыт, што в тім місци была одзначена чуга білой барвы, №83 вказує на Nozdrzec. Село Nozdrzec, по-рускы Ніздрец, уж давно спольщене і етноґрафічно положене на земли pogórzan. Выходит, же в тых сторонах люде тїж колиси носили чугы, лем білы? Деси так і выходит 🙂 …але найцєкавішше, жезме бы ся ниґда того не дізнали, якбы не єден маляр – Franciszek Ksawery Prek. Родил ся в Ніздреци далекого 1801-го рока, задолго до бадан професора Райнфуса, і лишыл по собі єденацет акварелий, де змалёвал люди в іх народнім строю. Так на єдной акварели (около 1840-го рока) стоят трёх хлопів. Двох тых хлопів уж вбраты на міску моду, але єден хлоп, karbownik (першый злїва), щы вбратый w stroju lud. z Nozdrzca w Sanockiem. На жаль, тота акварель была опублїкована лем раз – в єднобарвній формі з куртым коментарём о строю карбовника: «strój karbowego poza zróżnicowaniem barwnym (biala gunia, niebieski kabat, czarny kapelusz) nie wyróżnia się żadną ornamentyką».
Отже, маме першы выникы 🙂 То ци люде коло Сянока не носили чуг ниґда, а ци просто перестали іх носити? Носили! На пілночы Сяніччыны люде носили білы чугы, правдоподібнї, без додаточной оздобы. Носили, але так рано перестали, же професор Р. Райнфус (а тїж інны бадачы) не застал гев ани тых чуг (чув), ани навет споминів о них: «…W pamięci najstarszych informatorów sprzed 30 laty nie zachowało się już wspominanie o «cuwie»…» (околицї міста Березова, гісторична Сяніччына).