Упознаванє зоз власну историю, културу и традицию, вєдно зоз представяньом предносцох и можлївосцох хтори припадносц ґу рускей заєднїци понука, то вшелїяк активносци през котри ше розвива национална свидомосц. Сучасни змисти и креированє активносцох унапрямених ґу младим зоз їх уключованьом до роботи и активносцох националних совитох, то императив у охрани власней рускей националней заєднїци у Републики Сербиї. Тоти важни цилї през свою роботу витворює Роботне цело за младих Националного совиту Руснацох у Републики Сербиї хторе ма главну улогу у препознаваню руского националного идентитету при младих як вредносци и красоти.
Роботне цело за младих то ґрупа младих, активних, алє искусних людзох зоз розличних местох. Вони ту же би потримали активне уключованє младих до дружтвеного и културного живота рускей заєднїци. Найчастейше то млади хтори ше на виберанкох за национални совити позберали на окремней заєднїцкей лїстини хтора достала достаточне число гласох же би їх главни кандидат або вецей кандидати постали члени националного совиту. Зоз уходом до националного совиту достава ше можлївосц уплїву на його дальшу роботу и формованє и менованє членох до його одборох, пододборох и роботних целох. Млади хтори вошли до националного совиту на потерашнїх виберанкох вше були мотив и ґарант за формованє Роботного цела за младих. Конкретно, вони на тот способ зоз своїм рочним планом роботи и буджетом од 400.000 РСД (3.470 USD) потримую идеї и активносци здруженьох за младих, як и младих позбераних коло културно-уметнїцких дружтвох и других орґанизацийох у рускей заєднїци. По тераз було три зволаня Роботного цела за младих хтори по нєшка прешли рижни форми и активносци.
Одбор за младеж и спорт бул перши одбор такей файти у Националним совиту Руснацох. Скорей його формованя млади ше по першираз опробовали у виберанкох за национални совити зоз лїстину под меном “Руска младеж”. Тота заєднїцка лїстина младих освоєла єден мандат на виберанкох хтори отримани 2010. року зоз чим єй ношитель лїстини, Сашо Палєнкаш, вошол до Националного совиту Руснацох. На основу тей дзеки и порихтаносци уключиц ше до политичного живота власней заєднїци основани Одбор за младеж и спорт:
„Тедишня ситуация у нашей заєднїци була така же млади у Руским Керестуре позберани коло здруженя Pact Ruthenorum, хтори превжали, зоз своїма активносцами як цо то: Дньовка, Медзинародни волонтерски камп и Водова фест, позберали досц других младих коло себе. На тот способ пришли по одредзени уровень и пробовали даєдни свойо идеї хтори теди мали преширйовац на вецей уровнї”, так о початкох, заєднїцкей роботи и виволаньох Одбору за младеж и спорт бешедує Сашо Палєнкаш, його перши и єдини предсидатель.
„Кед почала приповедка о виберанкох за национални совити и младим у Pact Ruthenorum-у пришло на розум же би ше опробовали у тим. Нам, як тедишнєй младежи, гоч дзе нам требала даяка помоц, потримовка або финансийни средства ми якошик вше посилали вимоги и хтошка хто вельо старши од нас и кого зме нє познали одлучовал о тим. Так зме похопели же и ми можеме буц єдни од тих хтори би могли дакус директнєйше одлучовац о тим, а тиж так бизме мали и право гласа зоз чим бизме були у перших шорох у цалей тей приповедки. Екипа хтора пришла на тоту идею нє жадала ше заверац лєм до Руского Керестура, та ше приповедка преширела на комплетну младеж у рускей заєднїци. Идея була же би ше зоз каждого места дзе жию Руснаци вибрало по єдного представнїка же бизме єдинствено оформели заєднїцку нєполитичну и найнєутралнєйшу лїстину на виберанкох. Нажаль, дакус зме пребарз оптимистично вошли до тей приповедки, та зме освоєли лєм єден мандат, а лєгко зме могли мац два, бо ше млади нєдостаточно одволали на виберанки. Без огляду на тот єден освоєни мандат, заш лєм зме достали цали єден одбор у националним совиту. Гоч зме на початку формованя Одбору за младеж и спорт бешедовали о окремним одбору лєм за младих, вироятно по углядзе на Покраїнски секретарият за младеж и спорт Войводини, пришло до формованя заєднїцкого Одбору за младеж и спорт. До його составу, окрем младих, вошли и двоме представнїки спортских бавискох „Яша Баков” хтори у його рамикох мали свой фиксни план роботи, буджет и активносци. Тоти двоме представнїки нам по своїх рокох могли буц родичи, алє ше то указало и як позитивне, бо нам зоз своїм искуством и совитами дакеди помагали кед зме як млади мушели дацо преламац або спатриц з другого угла. Нє мишали зме ше єдни другим до роботи, нє було нєпорозуменя або нєзлагоди, так же тота заєднїцка робота у одбору була єдно позитивне искуство.”
Скорей иснованя Одбору за младеж и спорт, як и Роботного цела за младих, млади у рускей заєднїци углавним були позберани коло културно-уметнїцких дружтвох у местох дзе жили. Млади ше зоз других местох найчастейше орґанизовано медзи собу стретали на фестивалох, манифестацийох, змаганьох, итд. без вельо змистох и активносцох хтори унапрямени ґу нїм. Окреме у местох дзе Руснаци жию у меншим чишлє, односно звонка Руского Керестура, Коцура и Дюрдьова, заинтересованосц младих за власну заєднїцу нє була на високим уровню и вони ше слабо або нїяк нє уключовали до активносцох хтори им наменєни:
„У местох дзе нє були нїяки активносци за младих, пробовали зме унапрямиц младих же би почали зоз проєктами хтори би першенствено зазберовали младих Руснацох. Таки контакти би вец оставали за далєй. Ми похопели же зме лєм на початку дачого и же маме створиц платформу за наиходзаци ґенерациї и нови мандати. Даєдни зоз стретнуцох за младих хтори по теди нє було, а порушани су зоз потримовку нашого одбору, були нпр. Литературни вечар у Дюрдьове або еколоґийна акция садзеня древкох у Новим Орахове. Поряднє зме отримовали схадзки, вше зме мали кворум и нїґда нє було даяки векши проблеми. Думам же зме наисце добре сотрудзовали, аж сом даскельо роки познєйше дознал же зме у тим моменту були и єден зоз ридких одборох хтори наисце конструктивно водзел свойо схадзки. Даскельо роки познєйше идея младих позбераних у єдним одборе трансформовано предлужела жиц у нових зволаньох Националного совиту Руснацох зоз чим думам же потвердзени резултат нашей роботи.”
Пре пременки законох и предписаньох котри ше одношели на национални совити националних меншинох у Републики Сербиї[1] вецей нє було можлївосци наволац одбором дацо цо ше нє занїма конкретно зоз даєдну зоз законских компетенцийох националних совитох[2]. Тиж так, млади хтори 2014. року на виберанкох за национални совити ознова формовали лїстину “Руска младеж” вимагали окремни одбори за младеж и спорт. Тото цо на тедишнїх виберанкох було нове то же ше окрем лїстини “Руска младеж” формовала ище єдна младежска лїстина под назву: “Млади за будучносц”. Тота поларизация або плурализем при младих обезпечел каждей младежскей лїстини по єден мандат и обидва лїстини потримали идею самостойного єдинственого цела за младих. На тот способ утаргнути Одбор за младеж и спорт, а основани два нови и окремни роботни цела: Роботне цело за младеж и Роботне цело за спорт. Обидва роботни цела достали окремни буджет и векшу самостойносц у своєй роботи, а до новооснованого Роботного цела за младеж вошли аж 13 млади особи зоз Руского Керестура, Коцура, Вербасу, Нового Саду, Дюрдьова, Нового Орахова, Шиду, Зомбора. За предсидателя першого зволаня Роботного цела за младеж вибрани Сашо Сабадош зоз Зомбору и так ше 2015. року конєчно рушело до самостойней роботи и перших активносцох:
„Праксу хтора по теди була запровадзена, а то було отримованє схадзкох вше у другим месце, дзечнє зме предлужели. На тот способ жадали зме ше упознац зоз другима местами, як и зоз младима людзми хтори там жию” визначує Сабадош.
„Конкурси Одбору за младих и спорт за софинансованє проєктох за младих у рускей заєднїци исновали уж длугши час, медзитим, тераз зме направели досц детальни условия за тот Конкурс. Вяри, 2015. року, кед перши конкурс розписани, шицко зме положели до одредзеней форми. Нє здогадуєм ше точно кельо було проєкти по рокох, алє векшина доставала средства и думам же зме на тот способ порушали младих же би обдумовали якишик змисти. Тото цо исто важне то же зме з роками направели праксу же ше финансую лєм тоти змисти котри ше на одредзени способ вяжу за руску заєднїицу. Скорей того ше фактично могло финансовац гоч цо, та и журку хтора вшелїяк звичайна за зазберованє младих. Тераз зме заш лєм сцели акцент положиц на културни и едукативни змисти, на дацо цо национално воздзвигує нашу заєднїцу и думам же то дацо цо було барз добре. З рока на рок проєкти були вше лєпши и вше вецей уключовали и тоти национални елементи.”
Софинансованє проєктох за младих у рускей заєднїци у Републики Сербиї прейґ Конкурсох ше запровадзує кажди рок и представя основну дїялносц Роботного цела за младих. Медзитим, окрем финансийней потримовки хторе тото роботне цело дава младим, воно тиж так ма можлївосци обдумовац и запровадзовац власни активносци и змисти. Таки можлївосци допринєсли же би активносци и резултати Роботного цела за младеж 2017. року були обачлїви и зазначени у виглєдованю правозащитней орґанизациї „Юком” о уключованю младих до роботи и активносцох националних совитох у Сербиї. У студиї оценєне же Роботне цело за младих националного совиту Руснацох найлєпши приклад добрей пракси интеґрованя младих нє лєм до националних совитох, алє и до активносцох меншинскей заєднїци[3].
„Мали зме активносци хтори були досц цикави, як цо то наприклад представяня Роботногo цела за младеж у розличних местох дзе жию Руснаци. Тото цо барз було добре то теди кед зме представяли Роботне цело за младеж на мултимедиялни способ у Републики Горватскей у Вуковаре. Тиж так, мали зме и екскурзиї. Було их три, два були до Свиднїку у Словацкей и єдна до Ждинї у Польскей. Орґанизовали зме явну поволанку прейґ хторей ше млади активни людзе приявйовали и вони скоро безплатно з нами путовали. На тот способ зме их упознавали зоз матичним простором, зоз крайом одкаль зме ту пришли. Думам же и то дацо цо наисце було удатне”, гвари Сашо Сабадош начишлююци активносци котри допринєсли спомнутей оцени “Юком-у”.
„Suma summarum, кельо-тельо зме научели младих же би ше научели писац голєм тоти основни проєкти и же би на одредзени способ до своїх друженьох уключели и змисти хтори подрозумюю и руски язик, културу, музику, традицию, алє и сучасни змисти по руски. Вшелїяк, кед би було вецей средства у нашим буджету, були би и векши резултати. Мали зме одредзени идеї хтори нє були прилапени, як цо то нпр. госцованє одредзених ансамблох зоз Польскей лєбо Словацкей на фестивалу Червена ружа, и даяки други предкладаня котри ше нє витворели. Можебуц кус векша координация, односно учасц одредзених членох Роботного цела у його змистох и активносцох могла буц векша, алє можебуц и лєпше же було так як було.”
После виберанкох за национални совити хтори отримани 2019. року вибране нове – пияте по шоре зволанє Националного совиту Руснацох. Роботне цело за младих остало у його рамикох зоз одредзенима пременками. Окрем формалних пременкох[4] и символичного звекшаня рочного буджету[5], пре злєпшованє координациї самого цела вибране менше число членох – осем члени и предсидатель. За предсидателя вибрани Иван Канюх зоз Нового Саду хтори бул єден зоз членох и у предходним зволаню Роботного цела за младих. Предложени є з боку новей младежскей лїстини “Руска будучносц” хтора, як и други младежски лїстини на предходних виберанкох, освоєла єден мандат. Ношитель лїстини Стеван Самочета постал член Националного совиту и член його Вивершного одбору.
Друге зволанє Роботного цела за младих медзи першима було конституоване и почало зоз свою роботу. Прилапени нови правилнїк о роботи дзе визначене же кажде з членох ма конкретну улогу и задлуженя. Одредзени и заменїк предсидателя (Соня Гудак), як и особи хтори задлужени за комуникацию зоз рускима младежскима здруженями у Сербиї и иножемстве (Борис Фейди). Направени урядови бок Роботного цела за младих на дружтвених мрежох[6] дзе ше кладу шицки информациї о його роботи, конкурси, проєкти, идеї и шицко тото цо може буц на хасен младим у рускей заєднїци. Тиж так, на схадзкох дошлєбодзене присуство и других младих як госцох же би ше на тот способ директно упознали зоз нашу роботу. Нове зволанє Роботого цела за младих надбудовює роботу предходного зволаня жадаюци ище баржей звекшац свою видлївосц при младих зоз потримованьом їх проєктох и порушованьом власних активносцох унапряменим ґу младим.
Найвекше виволанє у роботи нового зволаня Роботного цела за младих случело ше на початку 2020. року. Пандемия нового вирусa корона и оберацей хороти Ковид-19 постала наша каждодньовосц на хтору ше мушели звикнуц и члени Роботного цела за младих. Тому целу було найважнєйше же би нашо здруженя вихасновали додзелєни пенєж през модификованє власних проєктох, почитуюци шицки превентивни епидемийни мири, гоч то подрозумйовало велї пременки у реализациї самих проєктох, та можебуц и одступанє од першобутних идейох. У тим смислу, прейґ интернету и дружтвених мрежох ше нєпреривно було у контакту зоз младима и давани им совити и напрямки. Шицки ше мушели присподобиц новей реалносци и притримовац ше превентивних мирох котри предписала держава. Праве прето, нажаль, реализация проєктох за младих була минимална, а власни активносци Роботного цела за младих 2020. року практично анї нє було.
Шлїдуюцого року, дзекуюци вакцинациї, пришол период кед шицки кус лєгчейше дихали и були вельо успишнєйши кед слово о активносцох за младих у рускей заєднїци. Штернац проєкти за младих хтори пришли на Конкурс за софинансованє проєктох за младих у рускей заєднїци у 2021. року гуторели же млади жадни стретнуцох и друженьох. Медзитим, пандемия вецей раз указала же є барз спреведаца, приходзи у габох хтори з часу на час добре знаю закомпликовац ситуацию. До нового року Роботне цело за младих вошло зоз намиру пренайсц свойо место и у приповедки „Нови Сад – Европска престолнїца култури”[7]. Идея же би ше окрем при младих у рускей заєднїци було активни и при младих зоз других заєднїцох. Направени перши крочай и од рижних националних совитох достати контакти младих и активних людзох зоз других заєднїцох зоз хторима би ше могло повязац. Черанє знаньох и искуствох важне, бо то виходзенє зоз власней зони комфору, а звонка нєй ше постава богатши и успишнєйши. Путованя до иножемства у 2021. року ище вше було дацо цо нє було препоручлїве, а даєдни жеми Европскей униї уведли строги епидемийни контроли на своїх гранїцох. Нажаль, пре таку ситуацию, нє було можлївосци орґанизовац популарни екскурзиї до жемох хтори ше находза на Горнїци. Стретнуца младих зоз рускей заєднїци ше заш лєм отримовали на домашнїм терену, як цо то було друженє рускей младежи у Шидзе хторе орґанизоване з боку Културно-уметнїцкого дружтва “Дюра Киш” зоз Шиду и Роботного цела за младих.
Гоч у 2022. року после рижних павзох и огранїченьох млади конєчно ище баржей сиґурнєйши и мотивовани предлужиц реализовац свойо идеї зоз потримовку Роботного цела за младих, нови кризи як цо то хвилькова война у України, рецесия и смутни наявйованя чежкей жими ознова представяю виволаня у заєднїцкей роботи. Нова пракса, то же обезпечени ище векши средства зоз буджету[8] за софинансованє проєктох за младих у рускей заєднїци. През штиророчну роботу, а даєдни з членох у тим Роботним целу и длужей, указало ше же млади розположени и порихтани участвовац у дружтвеним живоце своєй заєднїци кед им ше да нагоду же би ше сами виражели и указали през власни анґажман. Финансийна потримовка цошка цо вше вецей млади препознаваю як барз значне у реализациї своїх активносцох и змистох, а стаємна потримовка Роботного цела требала би буц помоц за реализацию тих идейох. Члени Роботного цела за младих порихтани ше уключиц до активносцох вязаних за попис жительства хтори ше отрима на єшень. Єдинствене становиско членох того цела же шицки млади Руснаци муша вжац учасц у порушованю припаднїкох рускей националней заєднїци же би ше на попису цо вецей вияшнєли як Руснак або Рускиня. То барз важне, бо у зависноци од того числа, з рока на рок буду завишиц и права котри Руснаци маю у Републики Сербиї. Нє мож обчековац же ше тоти права буду охраньовац сами од себе.
Порихтаносц и дзека уключиц ше до политичного животу власней заєднїци хтора була присутна при младих пред вецей як дзешец роками була од огромней важносци и вельки залог за будучносц. Дзекуюци порихтаносци и дзеки, нєшка млади у найзначнєйшей рускей националней институциї маю свойо место дзе їх глас одлучує о питаньох хтори важни за младих. Окрем Роботного цела за младих, млади вше вецей поставаю и члени Националного совиту и уключую ше до роботи його главних одборох. Кед слово о проєктох, од перших журкох и нєформалних друженьох пришло ше по проєкти хтори нє лєм уключую руски язик, културу и традицию, алє у подполносци осучашнюю руску заєднїцу зоз своїм креативним и богатим змистом. Нєшка ше виключно финансую и софинансую проєкти хтори одвитую штиром законским компетенцийом руского националного совиту и млади ше того притримую. Основни схопносци и знаня о писаню проєктох вше обачлївши при младих и вше вецей их ше одшмелює конкуровац зоз своїма проєктами при других донаторох. Окремна шмелосц и порихтаносц ше вимага при гевтих хтори жадаю конкуровац за средства зоз иножемства и на тим ище вше треба вельо робиц. Праве прето, на концу остава надїя же ше резултати роботи шицки предходних зволаньох целох за младих буду рефлектовац на ґенерациї хтори ше рихтаю превжац свойо мандати у наиходзацим Роботним целу за младих, же буду мотивовани и порихтани предлужиц з праксу интеґрованя младих нє лєм до националного совиту, алє и до активносцох своєй заєднїци.
[1] Зоз Законом о националних совитох националних меншинох 2009. року, як и зоз Законом о вименкох и дополнєню Закона о националних совитох националних меншинох 2018. року додатно прецизоване правне положенє и овласценя националних совитох.
[2] Култура, образованє, информованє и урядове хаснованє язика и писма.
[3] Jovana Spremo, Velimir Petrović, Milan Filipović, Uključivanje omladinskih perspektiva i potreba mladih u rad nacionalnih saveta nacionalnih manjina, Beograd 2017.
[4] Назва цела пременєна зоз “Роботне цело за младеж” до “Роботне цело за младих”
[5] 380.000 РСД (3.296 USD)/400.000 РСД (3.470 USD)
[6] Урядови фейсбук и инстаґрам бок Роботного цела за младих направела Емилия Чижмар 2019-2020.
Роботу предлужела Тат’яна Буила у маю 2020 року.
[7] Пре пандемию свою престижну титулу Нови Сад место 2021. року ноши у 2022. року.
[8] Зоз єдногласну одлуку членох на остатнєй 8. порядней схадзки отриманей у Дюрдьове, зоз буджету од 400.000 РСД (3.470 USD) аж 350.000 РСД (3.000 USD) опредзелєни за средства котри ше маю додзелїц младим прейґ Конкурсу.